اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل الفرجهم.............. فیزیک دبیرستان رضا زارعی نمونه سوالات فصل به فصل فیزیک دبیرستان
| ||
|
بسم الله الرحمن الرحیمموضوع:فیزیک اتمیفیزیک اتمیفیزیک اتمی شاخهای از فیزیک است که به بررسی اتم بهعنوان یک سیستم منفرد و متشکل از الکترونها و هسته میپردازد. با آنکه در زبان رایج دو اصطلاح «فیزیک اتمی» و «فیزیک هستهای» مترادف شمارده میشوند، اما فیزیکدانان اصطلاح «فیزیک اتمی» را برای بررسی اتم به عنوان یک سیستم منفرد و «فیزیک هستهای» را برای بررسی ساختمان هستهٔ اتم بکار میبرند درباره گرایش اتمی - مولکولیفیزیک اتمی- مولکولی که مربوط به فیزیک جدید است از زمانی متولد شد که دانشمندان متوجه شدند کوچکترین جزء در طبیعت اتم نیست. بلکه اتم از اجزای کوچکتری به نام الکترونها و هسته تشکیل شدهاست. یعنی اتم از هستهای تشکیل شدهاست که الکترونهایی در اطراف آن میگردند.
دکتر منیژه رهبر استاد فیزیک دانشگاه تهران میگوید: «... فیزیک اتمی به بررسی نقل و انتقالهای الکترونهای اطراف هسته میپردازد و خواص آنها را مورد بررسی قرار میدهد. یعنی ما در فیزیک اتمی کاری به این نداریم که هسته از چه تشکیل شدهاست بلکه هسته برایمان مرکزی با بار مثبت است و بیشتر توجه ما جلب الکترونهای اطراف هسته میشود». دکتر هوشنگ روحانینژاد استاد فیزیک دانشگاه تهران نیز در معرفی فیزیک اتمی میگوید: «اگر ما بپذیریم که در کل، علم فیزیک به دو بخش دنیای بزرگ و دنیای کوچک تقسیم میشود، دنیای بزرگ فیزیک، مربوط به دنیای روزمره است و در آن حرکت اتومبیلها، موشک، ماهواره و در کل تمام حرکاتی که میبینیم مورد بررسی قرار میگیرد. فیزیک اتمی به دنیای بینهایت کوچکها برمیگردد چرا که ما در فیزیکاتمی به بررسی ساختار ذرهای به نام اتم میپردازیم و این که اتم چگونه تشکیل شده است و چه ویژگیهایی دارد.» در حال حاضر بررسی لیزر و کاربردهای آن را در زیر شاخههای این گرایش میتوان یافت گرایش فیزیک هستهایدکتر رهبر در معرفی فیزیک هستهای میگوید: «در فیزیک هستهای، خود هسته مورد مطالعه قرار میگیرد. یعنی متخصصان و دانشمندان بررسی میکنند که هسته از چه تشکیل شدهاست و چه نیروهایی بین اجزای هسته حکمفرما هستند و در نتیجهٔ واکنشهای انجام شده، چهقدر انرژی آزاد میگردد».
دکتر دویلو نیز در معرفی این گرایش میگوید: «انرژی هستهای و رادیوایزوتوپها مسائلی هستند که در فیزیک هستهای مورد بررسی قرار میگیرند فیزیک حالت جامدگرایش حالت جامد مربوط به سیستمهای بس ذرهای مخصوصاً جامدات است.
یکی از استادان در ادامه میگوید: «ابتداییترین کار در این گرایش بررسی بلورهای جامدات و خواص اپتیکی، مکانیکی، الکتریکی و صوتی امواجی است که در آن منتشر میشود که این بررسی منجر به پدیدههای مختلفی مثل ابر رسانایی، نیم رسانایی و یا پخش و انتقال گرما میگردد.»
دکتر پروین نیز میگوید: «مطالعه دانش مربوط به کریستالها و ویژگیهای فیزیکی آنها به گرایش حالت جامد بر میگردد.» اهمیت فیزیک اتمی
تکامل فیزیک اتمی و هستهای به کشف قوانین جالبی حاکم بر رفتار ذرات بنیادی سازنده هستهها ، اتمها و مولکولها منجر شد. این قوانین معروف به قوانین مکانیک کوانتومی ، با قوانین برگرفته از مشاهده حرکت اشیای بزرگ ، موضوع مطالعه مکانیک کلاسیک ، به کلی متفاوتند. باید یادآوری کرد که در فیزیک ، اتمها و سازندههایشان ، یعنی هستهها و الکترونها ، همچنین ذرات دیگر در مقیاس اتمی و زیر اتمی را ریز ذره مینامند.
قوانین حاکم بر این ذرات را قوانین عالم صغیر « میکرو کوسم ) نامیدهاند. اجسام تشکیل شده از شمار خیلی زیادی از ریز ذرات ، جهان معروف به عالم کبیر « ماکروکوسم را تشکیل میدهند که نه فقط اشیای « انسان اندازه » بلکه اجسام خیلی بزرگ نظیر ستارگان ، سیارات و سایر اجرام آسمانی را نیز در بر میگیرد. با به کار گیری این واژگان میتوان احکام دقیقتری تنظیم کرد.
قوانین مکانیک معمولی عالم کبیر برای توضیح رفتار ریز ذرات بسیار نارسا و خام هستند. در عوض ، قوانین مکانیک کوانتومی را میتوان علاوه بر ذرات ریز ، در مورد پدیدههای معمولی نیز به کار برد. در حالت اخیر نیز نتایج مشابه نتایج حاصل از مکانیک کلاسیک هستند و از تایید آزمایش برخور دارند. بنابراین مکانیک کلاسیک را باید تقریبا اول برای قوانین جهان واقعی تلقی کرد که برای اجسام بزرگ کفایت میکنند.
مکانیک کوانتومی دقیقتر و به واقعیت نزدیکتر است یعنی نظریه عمومیتری است و درباره اجسامی که جرمشان از ریز ذرات خیلی بزرگتر و در حیطه مکانیک کلاسیک قرار دارند نیز به کار میرود. همچنین باید توجه داشت که حتی در فیزیک کلاسیک نیز پدیدههایی وجود دارند که آنها را فقط به کمک مکانیک کوانتومی میتوان توضیح داد ، که ابر رسانندگی جامدات و ابر شارگی هلیوم از اینگونه هستند. بنابراین از آنچه گفته شد میتوان به اهیمت فیزیک اتمی پی برد. موضوعات اساسی فیزیک اتمی
ساختار اتم: در حالت کلی میتوان گفت که کلیه اجسام پیرامون ما از سه نوع ذره کوچک بنام پروتون ، نوترون ، الکترون تشکیل شده است. پروتون و نوترون در داخل هسته اتم و الکترون خارج از هسته قرار دارد.
بار الکتریکی بنیادی: قوانین فارادی وجود کوچترین مقدار غیر قابل تقسیم بار را توجیه میکند. اندازه گیریهای عددی این مقدار را برابر 1.6x10-19 که برابر بار الکترون است، محاسبه میکنند.
اسپکتروسکوپی: اسپکتروسکوپی یا طیف سنجی عبارتست از مطالعه تاثیر متقابل امواج الکترو مغناطیسی بر ماده. بر این اساس ساختمان ماده مورد مطالعه قرار میگیرد. بدین ترتیب که ماده را با امواج الکترو مغناطیسی بمباران کرده و عکس العمل ماده را مورد مطالعه قرار میدهند.
خواص کوانتومی و موجی ذرات: بر اساس نظریه دوبردی ذرات مادی میتوانند شمار موجی از خود نشان دهند که طول موج مربوط به آن بر اساس اندازه حرکت ذره تعیین میشود.
اصول مکانیک کوانتومی: برسی ساختار اتمی به این نتیجه منجر میشود که رفتار الکترونها در اتم را ، مانند رفتار فوتونها ، نمیتوان با قوانین فیزیک کلاسیک ، یعنی قوانینی که در آزمایش با اجسام ماکروسکوپی ثابت میشوند توضیح داد.
خواص کوانتومی و موجی فوتون: در فیزیک اتمی فوتون از جمله ذراتی است که خاصیت دو گانه دارد، یعنی در بعضی موارد دارای خاصیت ذرهای و در موارد دیگر خاصیت موجی از خود نشان میدهد. بر این اساس فوتون دارای طول موج خواهد بود.
آشکار سازهای ذرات: این آشکار سازها شامل آشکار سازهای الکترونی و یونی ، آشکار سازهای اتمهای خنثی و آشکار سازهای فوتونی است. کاربردهای فیزیک اتمی
ساخت انواع کاتد ماتریسی ، فلزی و … .
عدسیهای الکتروستاتیک و مغناطیسی
انواع فیلترها
طراحی تفنگ الکترونی با جریانهای بالا
چشمههای مایکرو ویو
انواع لامپهای نوری نظریهایست که در سال ۱۹۱۵ توسط اینشتین مطرح شد. این نظریه تعمیمی بر نظریه نسبیت خاص است که در مورد تمامی ناظرها اعم از لخَت و غیر لخت صحبت میکند. در این نظریه فضا-زمان توسط هندسه ریمانی بررسی میشود. این نظریه گرانش را به عنوان یک عامل هندسی و نه یک نیرو بررسی میکند. پایه نظری گرانش کیهانشناسی، این نظریه و تعمیمهای آن است.
معادله اینشتین
معادله اصلی نسبیت عام عبارت است از:
R_{mu u} - { extstyle 1 over 2}R,g_{mu u} = {8 pi G } T_{mu u}.
البته با در نظر گرفتن c (سرعت نور) برابر یک که معمولاً این طور در نظر گرفته میشود.
در این معادله:
Rμν تانسور ریچی R اسکالر ریچی یا انحنا gμν تانسور متریک Tμν تانسور تنش-انرژی G ثابت جهانی گرانش
با تعریف Gμν تانسور اینشتین که G_{mu u}=R_{mu u} - { extstyle 1 over 2}R,g_{mu u} میتوان این معادله را به شکل فشردهتری نوشت:
G_{mu u} = {8 pi G } T_{mu u}.,
اصول نسبیت عام
اصل همارزی
هیچ ناظری نمیتواند فقط با آزمایش موضعی بین شتاب و میدان گرانشی تفاوت قائل شود.
اصل ماخ
تصور دوبعدی از انحنای فضا-زمان. حضور ماده/انرژی فرم هندسی فضا-زمان را تغییر میدهد. از این انحنای هندسی به عنوان جاذبه تعبیر میشود.
اصل ماخ، اساسی ترین اصل نسبیت عام، بصورتهای مختلفی تعبیر میشود. قویترین صورت این اصل عبارتست از:
«ماده هندسه را تعیین میکند و عدم وجود ان مبنی بر عدم وجود هندسهاست.»
نسبیت عام با این صورت اصل ماخ سازگار نیست.(اگر ماده وجود نداشته باشد یعنی Tμν = 0 معادلات نسبیت عام دارای حل هستند و هندسههای مختلفی را توصیف میکنند.) اما صورت دیگری از اصل ماخ که نسبیت عام با آن سازگار است عبارتست از:
«توزیع ماده چگونگی هندسه را تعیین میکند.» ماده تعیین میکند که فضا چگونه خمیده شود.
صورت دیگری از اصل ماخ که با نسبیت عام سازگاری ندارد و نزدیکترین صورت به بیان ماخ است عبارتست از:
«یک جسم در فضای کاملاً تهی، هیچ خاصیت هندسی به خود نمیگیرد.»
اصل هموَردایی عام
تمام ناظرین اعم از لَخت و غیر لخت هم ارزند. در اصل هموردایی همچنین میخوانیم: عموماً هر تبدیل از چارچوب لخت به چارچارچوب دیگر که با سرعت V در حال حرکت است، خصوصیات فیزیکی را ثابت نگاه میدارد. در اصل هموردایی شرایط فیزیکی به گونهای هستند که تا اندازهای تعبیر و تبیین ریاضی آنها در تمام چارچوبها یکسان است. نیز اینکه ناوردایی، مهمترین نکته در این رابطه محسوب میشود که در نسبیت عام عنصر جهان خط ds2 به عنوان ناوردای اساسی مطابق با اصل هموردایی بوده و همواره تحت تمامی تبدیلات مختصات ثابت میماند. این بیان تازمانی ارزشمند است که متریک gμν مختص چارچوب مورد نظر تغییری نکند. یعنی تنها هنگامی اصل هموردایی معتبر است که خصوصیات فضا و زمان دو چارچوب یکسان بوده و تنها این بیان مستقیماً به لختی و یا نالختی چارچوب ثانویه دلالت داشته باشد.
اصل کمینه جفتیدگی گرانشی
این اصل چگونگی گذار از نسبیت خاص به عام را بیان میکند.
هنگام گذار از نسبیت خاص به نسبیت عام نیازی به افزودن جملات غیرضروری به معادلات نسبیت خاص نیست.
اصل همخوانی
نظریه نسبیت عام در حالتهای حدی به گرانش نیوتنی و نسبیت خاص تبدیل میشود نظریههای آلبرت انیشتین) نسبیت عام و خاص(آلبرت انیشتین دو نظریه دارد. نسبیت خاص را در سن 25 سالگی بوجود آورد و ده سال بعد توانست نسبیت عام را مطرح کند.
نسبیت خاص بطور خلاصه تنها نظریه ایست که در سرعتهای بالا ( در شرایطی که سرعت در خلال حرکت تغییر نکند--سرعت ثابت) میتوان به اعداد و محاسباتش اعتماد کرد. جهان ما جوریست که در سرعتهای بالا از قوانین عجیبی پیروی می کند که در زندگی ما قابل دیدن نیستند. مثلا وقتی جسمی با سرعت نزدیک سرعت نور حرکت کند زمان برای او بسیار کند می گذرد. و همچنین ابعاد این جسم کوچک تر میشود. جرم جسمی که با سرعت بسیار زیاد حرکت می کند دیگر ثابت نیست بلکه ازدیاد پیدا می کند. اگر جسمی با سرعت نور حرکت کند، زمان برایش متوقف می شود، طولش به صفر میرسد و جرمش بینهایت میشود.
نسبیت عام برای حرکتهایی ساخته شده که در خلال حرکت سرعت تغییر می کند یا باصطلاح حرکت شتابدار دارند. شتاب گرانش زمین g که همان عدد 9.81m/sاست نیز یک نوع شتاب است. پس نسبیت عام با شتابها کار دارد نه با حرکت. نظریه ایست راجع به اجرام ی که شتاب ثقل دارند. کلا هرجا در عالم، جرمی در فضا ی خالی باشد حتما یک شتاب جاذبه در اطراف خود دارد که مقدار عددی آن وابسته به جرم آن جسم می باشد. پس در اطراف هر جسمی شتابی وجود دارد. نسبیت عام با این شتابها سر و کار دارد و بیان می کند که هر جسمی که از سطح یک سیاره دور شود زمان برای او کند تر میشود. یعنی مثلا، اگر دوربینی روی ساعت من بگذارند و از عقربه های ساعتم فیلم زنده بگیرند و روی ساعت آدمی که دارد بالا میرود و از سیاره ی زمین جدا میشود هم دوربینی بگذارند و هردو فیلم را کنار هم روی یک صفحه ی تلویزیونی پخش کنند، ملاحظه خواهیم کرد که ساعت من تند تر کار می کند. نسبیت عام نتایج بسیار عجیب و قابل اثبات در آزمایشگاهی دارد. مثلا نوری که به اطراف ستاره ای سنگین میرسد کمی بسمت آن ستاره خم میشود. سیاهچاله ها هم بر اساس همین خاصیت است که کار می کنند. جرم انها بقدری زیاد و حجمشان بقدری کم است که نور وقتی از کنار آنها می گذرد به داخل آنها می افتد و هرگز بیرون نمی آید.
فرمول معروف آلبرت انیشتین (دست خط خود آلبرت انیشتین) E=MC2
نظریه نسبیت عام همه ما برای یکبار هم که شده گذرمان به ساعتفروشی افتاده است و ساعتهای بزرگ و کوچک را دیده ایم که روی ساعت ده و ده دقیقه قرار دارند. ولی هیچگاه از خودمان نپرسیده ایم چرا؟ آلبرت انیشتین در نظریه نسبیت خاص با حرکت شتابدار و یا با گرانش کاری نداشت. اولین موضوعات را در نظریه نسبیت عام خود که در 1915 انتشار یافت مورد بحث قرار داد.نظریه نسبیت عام دید گرانشی را بکلی تغییر داد و در این نظریه جدید نیرو ی گرانش را مانند خاصیتی از فضا در نظر گرفت نه مانند نیرو یی بین اجرام ، یعنی برخلاف آنچه که اسحاق نیوتن گفته بود !در نظریه او فضا در مجاورت ماده کمی انحنا پیدا میکرد. در نتیجه حضور ماده اجرام ، مسیر یا به اصطلاح کمترین مقاومت را در میان منحنیها اختیار میکردند. با این که فکر آلبرت انیشتین عجیب به نظر میرسید میتوانست چیزی را جواب دهد که قانون ثقل نیوتن از جواب دادن آن عاجز می ماند.سیاره اورانوس در سال 1781 میلادی کشف شده بود و مدارش به دور خورشید اندکی ناجور به نظر میرسید و یا به عبارتی کج بود !
نیم قرن مطالعه این موضوع را خدشه ناپذیر کرده بود.بنابر قوانین اسحاق نیوتن می بایست جاذبه ای برآن وارد شود. یعنی باید سیاره ای بزرگ در آن طرف اورانوس وجود داشته باشد تا از طرف آن نیرو یی بر اورانوس وارد شود.در سال 1846 میلادی اختر شناس آلمانی دوربین نجومی خودش را متوجه نقطه ای کرد که « لووریه» گفته بود و بی هیچ تردید سیاره جدیدی را در آنجا دید که از آن پس نپتون نام گرفت.نزدیک ترین نقطه مدار سیاره عطارد به خورشید در هر دور حرکت سالیانه سیاره تغییر میکرد و هیچ گاه دوبار پشت سر هم این تغییر در یک نقطه خاص اتفاق نمیافتاد.اختر شناسان بیشتر این بی نظمی ها را به حساب اختلال ناشی از کشش سیاره های مجاور عطارد می دانستند !مقدار این انحراف برابر 43 ثانیه قوس بود. این حرکت در سال 1845 به وسیله لووریه کشف شد بالاخره با ارائه نظریه نسبیت عام جواب فراهم شد این فرضیه با اتکایی که بر هندسه نااقلیدسی داشت نشان داد که حضیض هر جسم دوران کننده حرکتی دارد علاوه برآنچه اسحاق نیوتن گفته بود.وقتی که فرمولهای آلبرت انیشتین را در مورد سیاره عطارد به کار بردند، دیدند که با تغییر مکان حضیض این سیاره سازگاری کامل دارد. سیاره هایی که فاصله شان از خورشید بیشتر از فاصله تیر تا آن است تغییر مکان حضیضی دارند که به طور تصاعدی کوچک می شوند.اثر بخشتر از اینها دو پدیده تازه بود که فقط نظریه آلبرت انیشتین آنرا پیشگویی کرده بود. نخست آنکه آلبرت انیشتین معتقد بود که میدان گرانشی شدید موجب کند شدن ارتعاش اتمها می شود و گواه بر این کند شدن تغییر جای خطوط طیف است به طرف رنگ سرخ! یعنی اینکه اگر ستاره ای بسیار داغ باشد و به طوری که محاسبه می کنیم بگوییم که نور آن باید آبی درخشان باشد در عمل سرخ رنگ به نظر میرسد کجا برویم تا این مقدار قوای گرانشی و حرارت ی بالا را داشته باشیم، پاسخ مربوط به کوتوله های سفید است.دانشمندان به بررسی طیف کوتوله های سفید پرداختند و در حقیقت تغییر مکان پیش بینی شده را با چشم دیدند! اسم این را تغییر مکان آلبرت انیشتینی گذاشتند. آلبرت انیشتین می گفت که میدان گرانشی شعاع های نور را منحرف میکند چگونه ممکن بود این مطلب را امتحان کرد.اگر ستاره ای در آسمان آن سوی خورشید درست در امتداد سطح آن واقع باشد و در زمان کسوف خورشید قابل رؤیت باشد اگر وضع آنها را با زمانی که فرض کنیم خورشیدی در کار نباشد مقایسه کنیم خم شدن نور آنها مسلم است. درست مثل موقعی که انگشت دستتان را جلوی چشمتان در فاصله 8 سانتیمتری قرار دهید و یکبار فقط با چشم چپ و بار دیگر فقط با چشم راست به آن نگاه کنید به نظر می رسد که انگشت دستتان در مقابل زمینه پشت آن تغییر جا میدهد ولی واقعاً انگشت شما که جابجا نشده است!
دانشمندان در موقع کسوف در جزیره پرنسیپ پرتغال واقع در آفریقای غربی دیدند که نور ستاره ها به جای آنکه به خط راست حرکت کنند در مجاورت خورشید و در اثر نیرو ی گرانشی آن خم می شوند و به صورت منحنی در می آیند. یعنی ما وضع ستاره ها را کمی بالاتر از محل واقعیش میبینیم.ماهیت تمام پیروزیهای نظریه نسبیت عام آلبرت انیشتین نجومی بود ولی دانشمندان حسرت می کشیدند که ای کاش راهی برای امتحان آن در آزمایشگاه داشتند.ـ نظریه آلبرت انیشتین به ماده به صورت بسته متراکمی از انرژی نگاه می کرد به همین خاطر می گفت که این دو به هم تبدیل پذیرند یعنی ماده به انرژی و انرژی به ماده تبدیل می شود. E = mc²دانشمندان به ناگاه جواب بسیاری از سؤالها را یافتند. پدیده رادیواکتیو ی به راحتی توسط این معادله توجیه شد. کم کم دانشمندان متوجه شدند که هر ذره مادی یک پادماده مساوی خود دارد و در اینجا بود که ماده و انرژی غیر قابل تفکیک شدند.تا اینکه آلبرت انیشتین طی نامه ای به رئیس جمهور آمریکا نوشت که می توان ماده را به انرژی تبدیل کنیم و یک بمب اتمی درست کنیم و آمریکا دستور تأسیس سازمان عظیمی را داد تا به بمب اتمی دست پیدا کند. برای شکافت هسته اتم اورانیوم 235 انتخاب شد. اورانیوم عنصری است که در پوسته زمین بسیار زیاد است. تقریباً 2 گرم در هر تن سنگ! یعنی از طلا چهارصد مرتبه فراوانتر است اما خیلی پراکنده.در سال 1945 مقدار کافی برای ساخت بمب جمـع شـده بود و ایـن کار یعنی ساختن بمب در آزمایشگاهــی در « لوس آلاموس » به سرپرستی فیزیکدان آمریکایی «رابرت اوپنهایمر» صورت گرفت. آزمودن چنین وسیله ای در مقیاس کوچک ناممکن بود. بمب یا باید بالای اندازه بحرانی باشد یا اصلاً نباشد و در نتیجه اولین بمب برای آزمایش منفجر شد. در ساعت 5/5 صبح روز 16 ژوئیه 1945 برابر با 25 تیرماه 1324 و نیرو ی انفجاری برابر 20 هزار تنT.N.T آزاد کرده دو بمب دیگر هم تهیه شد. یکی بمب اورانیوم بنام پسرک با سه متر و 60 سانتیمتر طول و به وزن 5/4 تن و دیگری مرد چاق که پلوتونیم هم داشت. اولی روی هیروشیما و دومی روی ناکازاکی در ژاپن انداخته شد. صبح روز 16 اوت 1945 در ساعت 10 و ده دقیقه صبح شهر هیروشیما با یک انفجار اتمی به خاک و خون کشیده شد. با بمباران هیروشیما جهان ناگهان به خود آمد، 160000 کشته در یک روز وجدان خفته فیزیکدان ها بیدارر شد! « اوپنهایمر» مسئول پروژه بمب و دیگران از شدت عذاب وجدان لب به اعتراض گشودند و به زندان افتادند. آلبرت انیشتین اعلام کرد که اگر روزی بخواهم دوباره به دنیا بیایم دوست دارم یک لولهکش بشوم نه یک دانشمند! موضوعات مرتبط: فیزیک و زلزله، ، برچسبها: [ یک شنبه 5 آبان 1392برچسب:فیزیک-نسبیت-اتمی-انیشتین, ] [ 22:35 ] [ reza zarey ]
|
|
[ طراحی : ایران اسکین ] [ Weblog Themes By : iran skin ] |